Bu y?l ba?ta lüfer ve hamsi gibi bal?klar? daha az yiyebiliyoruz. Bal?k azald?kça fiyatlar? da yükseliyor. Lüferin kilosu 250 liraya kadar ç?k?nca alt?n?n fiyat?yla yar???yor. Peki bal?klar?m?z nereye gitti? Renkli Kalemler olarak Beykoz’un ve ?stanbul’un en eski bal?kç? merkezlerinden Poyrazköy’de bir bal?kç? kahvehanesinde kaybolan bal?klar?n pe?ine dü?tük.
Yine ailece bir ak?am yeme?ine daha oturmu?tuk. Bir yandan sohbet ediyor, bir yandan da televizyonda haberleri izliyorduk. Bir anda hepimiz televizyona döndük. Haber, “Bo?az’? en ünlü ve sevilen bal?klar?ndan Lüfer ’in kilosu 250 liraya ula?t? ve alt?nla ya??yor” diyordu. Beykoz’da ya?ayan ailelerin sofralar?n?n vazgeçilmez yeme?i bal?klar bu y?l pek görünmüyordu. Bal?kç?lar denizden çok az bal?kla dönüyorlard?. Babam, “bal?k az ç?k?nca fiyat? da çok yükseldi” dedi. Renkli Kalemler olarak bu konunun pe?ine dü?meye karar verdik. Konuyu ara?t?rmak üzere yüzy?llard?r bal?kç?l?k yapan Poyraz Köyü’ndeki ya?l? ve deneyimli bal?kç?lar?n yan?na gittik.
Poyraz’?n alt? yüzy?l önce kuruldu?u söyleniyor. Cenevizliler, Bizansl?lar ve Osmanl? dönemlerini görmü? bir köy. Poyraz’da ya?ayanlar ço?unluklar bal?kç?l?k yap?yorlar. Poyraz’a gitti?imizde bir bal?kç? kahvehanesinin yolunu tutuyoruz.
45 y?l bal?kç?l?k yapan Eyüp Kaptan’a bal?klar?n neden bu y?l çok azald???n? ö?renmek için sorular?m?z? sormaya ba?l?yoruz:
Bize kendinizi tan?t?r m?s?n?z?
Ad?m Eyüp Kaptan. Aslen Rizeliyiz biz. Babam Rize’de do?mu? sonra buraya yerle?mi? ailesiyle birlikte. Ben burada do?dum, büyüdüm. Yakla??k 100 y?ld?r Poyraz Köylüyüz.
Ne i? yap?yorsunuz?
45 y?ld?r bal?kç?l?k yap?yorum. Mesle?imiz dededen kalma, dedem ve babam da bal?kç?yd?. Çok zor bir i? bal?kç?l?k köyümüzün en önemli geçim kayna?? bal?kç?l?ktan gelir. Eskiden köyün tüm erkekleri bal?kç?l?k yapard? ama ?imdilerde bir k?sm? bal?kç?, bir k?sm? kaptanl?k yap?yor bunun sebebi de, denizde bal???n azalmas?.
Bu y?l bal?k çok azald? deniliyor, nedeni nedir?
Bunun birkaç sebebi var. Uzun süredir a??r? avc?l?k var. Bu denizlerde bal??? bitirme noktas?na getirdi. Bir de ?öyle dü?ünün çocuklar. Bal?k nerede olur? Elbette denizde. Yani biz denizi yeteri kadar koruyamazsak bal?k ne olur? Göç eder, gider bizim denizlerimizden. Denizler kirlenince bal?klar nefes alamaz ve ba?ka yerlere do?ru gitmeye ba?larlar. Bal?klar k?? mevsimi gelince s?cak sulara gitmek ister. S?cak su denizin yüzeyinden alt taban?ndad?r. 25 metre derinlikten sonras?. Biz ona kanal deriz. Bal?klar k???n ancak bu s?cak kanallarda ya?arlar. So?ukta ba?ka ya?am yeri yok. Siz denizleri kirletirseniz, bu derinlikte ya?ama ortam? kalm?yor. Ba?ka denizlere gidiyor veya soyu tükeniyor.
A?ar? avlanman?n önüne geçilemiyor mu?
En büyük mesele bu. A??r? avlanman?n en büyük zarar? küçük bal?klar?n avlanmas?. Bal?klar? küçük bal?k olarak tutarsan?z, büyümez ve nesli h?zla tükenir. Yani büyüyüp yumurtlay?p daha çok bal?k üretemez. Bunun için hem bal?kç?lara hem bal?klar? yiyen sizlere görev dü?üyor. Belirli santimlerden küçük bal?klar? yememeliyiz. Lüfer bunun en iyi örne?i diyebilirim. Yavru iken lüfere “çinekop” diyoruz. Biraz büyüyünce “sar?kanat” diyoruz. Çinekop iken avlamazsak asl?nda büyüyüp lüfer olabilirler. Daha çok üreme ?anslar? olur. Lüfer bolla?aca?? için fiyat? da dü?erek herkesin yiyebilece?i bir hale gelir.
Lüferin kilosu alt?n fiyat?na geldi diye haberler bu nedenle mi ç?k?yor?
Tabii ki. Bu y?l lüferin kilosu 250 liraya kadar ç?kt?. Çünkü denizde yok, avlanam?yor. Az say?daki lüferin kilosu da bu nedenle yükseliyor.
“Bal?kç?l?k Zor Bir Meslek”
Beykoz’un en eski bal?kç?lar?ndan biri olan Eyüp Kaptan bal?kç?l?k mesle?i hakk?nda ?unlar? söyledi: “Bal?k zaman? 1 Eylül’de ba?lar, 15 Nisan’da biter. Bu tarihten sonra bal?klar yumurtlama dönemine geçer. Bal?kç?l?k çok güzel ama zor bir meslek, sab?r, sorumluluk gerektiriyor. ?artlar? a??rd?r. 20 ki?iyle denize aç?l?yorsun, günlerce bal??? ar?yorsun. A? sar?yorsun, bunu çekiyorsun, çal???yorsun, çal???yorsun… Zor bir i?tir. Ben 45 y?l bal?kç?l?k yapt?m. Eskiden daha zordu, ?imdi teknoloji sayesinde bal??? bulmak kolayla?t?. Sonar cihaz?yla bal??? bulabiliyorsunuz. Ama eskiden geceleri “yakamoz” denilen denizin üzerindeki par?lt?lar? takip ederdik. Gündüzleri de “oynak” dedi?imiz denizin üzerindeki farkl? hareketlilikleri izlerdik. Karadeniz, Marmara, Ege, Akdeniz dört tane denizimiz var. O kadar güzel ülkemiz var ki, dünyada ba?ka dört denizi olan ülke yoktur.
Eyüp Kaptan, “Bütün denizlerde hamsi olur, ama en lezzetlisi Karadeniz’de olur.” diyor.
Bo?azda bu mevsimde en iyi bal?k lüfer, çinekop ve kalkan bal???.
Çinekop’u Koruyal?m ki Lüfer Yiyebilelim
Bu y?l fiyat? birçok ailenin al?p yiyemeyece?i kadar yüksek olan lüfer için en önemli konu yavruyken avlanmas?na engel olmak. Lüferin yavru haline çinekop deniyor, biraz büyü- yünce sar?kanat ve sonra lüfer oluyor. E?er çinekop iken a??r? avlanmazsa büyüyünce herkes lüfer yiyebilir.
